Y-Dược - Đại học Duy Tân
Đa dạng loài côn trùng thuộc bộ Cánh nửa (Heteroptera) tại Việt Nam vẫn còn ít được nghiên cứu, đặc biệt là trong phân họ Orthotylinae (Họ Miridae). Trong nghiên cứu mới đây, Kim và cộng sự (2025) đã thực hiện tổng quan phân loại đầu tiên về chi Zanchius Distant, 1904 tại Việt Nam, góp phần làm rõ thành phần loài của chi này và cung cấp những thông tin mới về sinh thái của chúng trong khu vực.
Nghiên cứu mô tả một loài mới, Zanchius tuehang Kim & Jung, sp. nov., đồng thời ghi nhận ba loài bổ sung, bao gồm một dạng chưa định danh có thể là loài mới. Tất cả các mẫu vật đều được thu thập trên cây Mallotus barbatus (họ Thầu dầu – Euphorbiaceae), cung cấp thông tin về tính chuyên hóa ký chủ và khả năng ăn tạp thực vật và động vật (zoophytophagy).
Zanchius tuehang Kim & Jung, sp. nov.
Kích thước nhỏ (~3 mm), cơ thể màu xanh vàng nhạt, có lông cứng sẫm màu.
Ký chủ: Mallotus barbatus.
Địa điểm điển hình: Hồ Hòa Trung, Đà Nẵng, Việt Nam.
Zanchius marmoratus Zou, 1987
Cơ thể nâu nhạt với các mảng màu xanh lam lục.
Được xác định nhờ cấu trúc sinh dục của cả con đực và con cái.
Lần đầu tiên ghi nhận chính thức tại Việt Nam; trước đây chỉ biết đến từ Trung Quốc và Đài Loan.
Zanchius quinquemaculatus Zou, 1987
Từng được ghi nhận tại Việt Nam bởi các nhà nghiên cứu Trung Quốc; nay được xác nhận dựa trên mẫu vật do nhóm Việt Nam thu thập.
_Zanchius sp. (chưa định danh)
Có khả năng là loài mới, hiện chỉ biết đến từ các mẫu con cái.
Hình dạng cơ thể và cấu trúc sinh dục cái khác biệt cho thấy khả năng là một đơn vị phân loại mới.
Tất cả các loài đều được thu thập trên cây Mallotus barbatus, một loài cây phổ biến tại Việt Nam.
Quan sát thực địa cho thấy khả năng ăn tạp thực vật và côn trùng, với một số cá thể Zanchius có thể săn mồi là các loài Auchenorrhyncha gây hại cho cây chủ.
Z. marmoratus là loài có mật độ cao nhất, có thể giữ vai trò chiếm ưu thế trong quần xã.
Đây là nghiên cứu đầu tiên tại Việt Nam sử dụng kết hợp cấu trúc sinh dục của cả con đực và cái để định danh các loài trong chi Zanchius.
Kết quả mở rộng phạm vi phân bố đã biết của chi này tại Đông Nam Á, đồng thời phản ánh sự phức tạp phân loại trong nhóm.
Tác giả kêu gọi cần có một nghiên cứu hệ thống phát sinh học (phylogenetic reassessment) về chi Zanchius, đặc biệt liên quan đến tính đơn ngành và vị trí phân loại trong Orthotylinae.
Cần tăng cường sử dụng cấu trúc sinh dục cái trong công tác định danh và phân loại nhóm này.
Các đợt khảo sát mở rộng tại Việt Nam có thể phát hiện thêm nhiều loài Zanchius chưa được mô tả.
Cần tiến hành cải tổ phân loại cấp tông (tribe) trong Orthotylinae, dựa trên dữ liệu hình thái kết hợp phân tử.
Các mối tương tác sinh thái giữa Zanchius và các loài côn trùng khác, đặc biệt nhóm Auchenorrhyncha, cần được nghiên cứu sâu hơn.
Kết luận
Nghiên cứu này là một đóng góp quan trọng cho lĩnh vực phân loại họ Miridae tại Việt Nam, với việc mô tả một loài mới và ghi nhận ba loài khác thuộc chi Zanchius. Công trình mở ra nền tảng vững chắc cho các nghiên cứu phát sinh chủng loại, sinh thái và đa dạng sinh học trong khu vực Đông Nam Á.
📌 Thông tin nghiên cứu chi tiết, truy cập tại:
https://zookeys.pensoft.net/article/144351/