Các nhà nghiên cứu của Trung tâm nghiên cứu Côn trùng và Ký sinh trùng tại Đại học Duy Tân, hợp tác với các nhà nghiên cứu Thái Lan, đã công bố một loài Chuồn chuồn kim mới cho khoa học Prodasineura sangkhla được tìm thấy tại thác Takhian Thong gần biên giới Thái Lan-Myanmar ở tỉnh Kanchanaburi, Thái Lan. Phát hiện này làm nổi bật sự đa dạng sinh học phong phú của Đông Nam Á và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo tồn các hệ sinh thái độc đáo của khu vực này.

Hình 1. Loài Prodasineura sangkhla Keetapithchayakul, Makbun, Ignatius & Phan, 2024

Đặc điểm nổi bật của loài Prodasineura sangkhla

Loài chuồn chuồn kim mới này sở hữu những đặc điểm hình thái và sinh thái khác biệt so với các loài khác trong giống Prodasineura:

+ Lớp phủ trắng mờ: Phần cơ thể, đặc biệt là prothorax, synthorax và chân, được bao phủ bởi một lớp phủ mờ trắng, một đặc điểm hiếm gặp trong chi này.

+ Dấu hiệu xanh dương nổi bật: Con đực có màu xanh dương rực rỡ trên đốt bụng thứ 10 và các phần phụ hậu môn, đây là một đặc điểm nhận dạng quan trọng.

+ Dị hình giới tính: Con cái có cấu trúc giống sừng độc đáo trên prothorax, tăng thêm sự khác biệt của loài.

+ Tập tính bay và sinh sản: Con đực thường đậu trên cành cao gần dòng suối, trong khi con cái đẻ trứng ở những khu vực ẩm ướt gần rễ cây ven suối

Ý nghĩa của tên "Sangkhla"

Tên loài "sangkhla" được đặt theo huyện Sangkhla Buri, tỉnh Kanchanaburi, Thái Lan khu vực phát hiện loài chuồn chuồn này. Từ "Sangkhla" có nguồn gốc từ tiếng Thái và tiếng Myanmar, mang ý nghĩa "đa dạng" hoặc "kết hợp". Tên gọi này phản ánh sự đa dạng văn hóa và sinh thái phong phú của huyện Sangkhla Buri, nơi có nhiều cộng đồng dân tộc và truyền thống đặc sắc. Đồng thời, nó biểu tượng cho sự đa dạng sinh học của khu vực, nơi sinh sống của nhiều loài, bao gồm cả loài chuồn chuồn kim mới này. Việc đặt tên theo Sangkhla cũng nhằm nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ di sản văn hóa và sinh thái độc đáo của khu vực này.

Môi trường sống và sinh thái

Prodasineura sangkhla phát triển mạnh tại hệ thống suối của sông Songkalia, chảy qua những ngọn núi đá vôi ở vùng thấp phía tây Thái Lan. Khu vực này có các dòng suối chảy xiết, nước trong và được bao quanh bởi rừng rậm, tạo nên môi trường hoàn hảo cho loài chuồn chuồn này. Sự hiện diện của Prodasineura sangkhla cùng các loài khác trong giống như Prodasineura autumnalis và Prodasineura laidlawii càng khẳng định sự đa dạng sinh học của khu vực. Các nhà nghiên cứu cho rằng những khu vực có môi trường sống tương tự ở biên giới Myanmar cũng có thể là nơi tồn tại của loài này, mở ra cơ hội cho các nghiên cứu tiếp theo.

 

Hình 2. Phân bố của loài Prodasineura sangkhla Keetapithchayakul, Makbun, Ignatius & Phan, 2024

Tầm quan trọng khu vực và ý nghĩa toàn cầu

Phát hiện này đóng góp vào sự phong phú sinh thái của tỉnh Kanchanaburi và khu vực Đông Nam Á. Trong bối cảnh môi trường sống bị đe dọa, việc ghi nhận các loài mới là điều cần thiết để hiểu rõ sự đa dạng sinh học và thực hiện các chiến lược bảo tồn hiệu quả. Nghiên cứu này, với sự hỗ trợ của Quỹ Quốc tế về Chuồn chuồn, là một ví dụ điển hình cho tinh thần hợp tác của các nhà khoa học Đông Nam Á.

 

Tình trạnh bảo tồn

Để đảm bảo sự tồn tại của loài  Prodasineura sangkhla và môi trường sống của loài, các chiến lược bảo tồn sau được đề xuất:

1. Bảo vệ môi trường sống:
   • Bảo tồn khu vực thác Takhian Thong khỏi nạn phá rừng, đô thị hóa và ô nhiễm.
   • Hợp tác với chính quyền địa phương để thành lập các khu bảo tồn tự nhiên bảo vệ suối và rừng xung quanh.
2. Tham gia cộng đồng:
   • Giáo dục cộng đồng địa phương về tầm quan trọng sinh thái của chuồn chuồn kim và vai trò của chúng trong việc duy trì hệ sinh thái nước ngọt lành mạnh.
   • Khuyến khích các sáng kiến du lịch sinh thái, tạo nguồn thu cho bảo tồn nhưng giảm thiểu tác động môi trường.
3. Nghiên cứu và giám sát:
   • Thực hiện các nghiên cứu sinh thái dài hạn để theo dõi động thái quần thể của Prodasineura sangkhla và các loài liên quan.
   • Khám phá các môi trường sống tiềm năng ở các khu vực lân cận để lập bản đồ phân bố loài và xác định các môi trường sống quan trọng khác.
4. Thực thi chính sách:+ Thúc đẩy việc thực thi nghiêm ngặt các luật bảo vệ môi trường ở các khu vực xung quanh hệ thống sông Songkalia.                                                                                                                                                                                                                                               + Khuyến khích hợp tác xuyên biên giới giữa Thái Lan và Myanmar để bảo tồn đa dạng sinh học khu vực

Nguồn tham khảo: Keetapithchayakul et al. 2024: Prodasineura sangkhla sp. nov., a new damselfly from western Thailand (Odonata: Platycnemididae). Zootaxa, 551(1): 131-140

Link: https://www.mapress.com/zt/article/view/zootaxa.5551.1.5

Tác giả: TS. Tosaphol Saetung Keetapithchayakul

Người duyệt bài: TS Phan Quốc Toản

Người đăng bài: ThS. Nguyễn Văn Tân