Sử dụng phân tích phân tử (ADN ty thể, các locus bộ gen đa ổ) và đặc điểm kiểu hình (hình thái, màu sắc, cấu trúc xương), chúng tôi phát hiện ra một loài cá cóc bí ẩn mới thuộc nhóm loài Tylototriton asperrimus từ dãy núi Việt Bắc, miền bắc Việt Nam. Loài mới này trước đây bị nhầm lẫn với T. asperrimus, T. vietnamensis và gần đây hơn là T. ziegleri, họ hàng gần nhất của nó, mà từ đó nó có thể được phân biệt bằng sự kết hợp các đặc điểm chẩn đoán ở các đặc điểm kiểu hình bao gồm các nốt sần trên sườn, gờ xương sọ, hạt trên da, hoa văn đốm cam, hình dạng răng lá mía và kích thước các chi. Sự khác biệt chung về hình dạng cơ thể giữa loài mới và T. ziegleri s. str. được xác nhận thêm bằng các phân tích hình thái đa biến. Phân tích phát sinh loài của các đoạn gen ti thể mtDNA ND2 và 16S rRNA (1665 bp) xác nhận vị trí của loài mới trong phân giống Yaotriton là loài chị em của T. ziegleri s. str. (khoảng cách p là 2,7% trong gen ND2). Hơn nữa, sự khác biệt của hai loài được hỗ trợ đầy đủ bởi phân tích 3901 locus bộ gen (556.209 bp) thu được bằng giải trình tự RAD tiêu hóa kép. Loài mới hiện bị giới hạn ở các phần đông bắc của khối núi Việt Bắc (dãy núi Ngân Sơn) trong khi T. ziegleri s. str. bị giới hạn ở phần phía tây của nó (dãy núi Sông Gâm); phạm vi tương ứng của chúng có lẽ được ngăn cách bởi thung lũng sông Gâm.

Hình 1. Cá cóc Cao bằng Tylototriton koliaensis Poyarkov, Nguyen, Le, Le,  Arkhipov, Gorin, Hernandez & Dufresnes, 2024

Hình 2. Mối quan hệ di truyền giữa loài Cá cóc Cao Bằng và các loài khác trong cùng giống

Hình 3. Phân bố của loài Cá cóc Cao bằng và các loài chị em có liên quan

Hình 4. Cấu trúc hộp sọ của loài Cá cóc Cao Bằng (bên trái) so với loài Cá cóc Ziegler (bên phải)

Theo Th.S Nguyễn Văn Tân (Đại học Duy Tân) đồng tác giả trong nghiên cứu này: Loài mới này có thể bị đe dọa tuyệt chủng trong thời gian ngắn, hiện chỉ được biết đến ở các khu rừng lá rộng thường xanh trên núi (cao khoảng 1000–1400 m) tại các huyện Nguyên Bình và Bảo Lạc của tỉnh Cao Bằng, Việt Nam, nhưng có khả năng mở rộng đến huyện Tĩnh Tây ở tỉnh Quảng Tây của Trung Quốc. Nghiên cứu của chúng tôi nhấn mạnh đến những lợi ích của các công nghệ tương đối mới như giải trình tự thông lượng cao và chụp cắt lớp vi mô tia X để phân loại tích hợp các loài lưỡng cư bí ẩn, có quan hệ họ hàng gần, và đưa nghiên cứu về giống Tylototriton mang tính biểu tượng vào kỷ nguyên bộ gen.

Nguồn tham khảo: https://www.researchgate.net/publication/385746634_Multiple_lines_of_evidence_for_a_new_cryptic_species_of_Tylototriton_Amphibia_Salamandridae_from_northern_Vietnam?fbclid=IwY2xjawGuGv1leHRuA2FlbQIxMAABHcgzMlsQ038F5Fmj6Fr04eGC_gjUq7eOhz0uqoGDEK3kj3d1yTWKCdcLOg_aem_BvMJ-TY0uiAEny3OvAISyA

Tác giả: ThS. Nguyễn Văn Tân

Người duyệt bài: TS Phan Quốc Toản

Người đăng bài: ThS. Nguyễn Văn Tân