Tóm tắt

   Nhạy cảm ngà răng là tình trạng thường gặp trong nha khoa, đặc trưng bởi cảm giác ê buốt thoáng qua khi răng tiếp xúc với các kích thích nhiệt, cơ học, thẩm thấu hoặc hóa học. Tình trạng này ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống và thói quen ăn uống của người bệnh. Bài viết này nhằm trình bày cơ chế bệnh sinh, yếu tố nguy cơ, cũng như các biện pháp dự phòng nhạy cảm ngà răng trong thực hành nha khoa và đời sống hàng ngày.

1. Đặt vấn đề

   Nhạy cảm ngà răng (dentin hypersensitivity) được định nghĩa là “cảm giác đau ngắn, sắc bén xuất hiện khi ngà răng bị lộ, do đáp ứng với các kích thích ngoại lai mà không liên quan đến bệnh lý nào khác của răng”. Tỷ lệ mắc dao động từ 10–30% dân số trưởng thành, cao nhất ở độ tuổi 20–40. Việc dự phòng có ý nghĩa quan trọng nhằm giảm nguy cơ ê buốt và tránh tiến triển sang các bệnh lý phức tạp hơn.

2. Cơ chế bệnh sinh

• Mở ống ngà: Mòn răng, tụt nướu hoặc mất men răng dẫn đến lộ ngà.
• Thuyết dịch chuyển dịch trong ống ngà (hydrodynamic theory): Các kích thích làm thay đổi dòng chảy dịch trong ống ngà, tác động lên đầu tận thần kinh gây cảm giác đau buốt.

3. Yếu tố nguy cơ

• Chải răng sai cách, dùng bàn chải cứng hoặc lực chải mạnh.
• Ăn uống nhiều thực phẩm chua, có tính axit (nước ngọt có gas, trái cây chua).
• Thói quen nghiến răng, cắn chặt răng.
• Thủ thuật nha khoa (cạo cao răng, tẩy trắng răng).
• Tụt nướu do viêm nha chu.

4. Biện pháp dự phòng

4.1. Dự phòng tại cộng đồng và cá nhân

• Chăm sóc răng miệng đúng cách: Chải răng với bàn chải lông mềm, kỹ thuật phù hợp, sử dụng kem đánh răng chứa fluoride.
• Sử dụng kem đánh răng chuyên dụng: Các sản phẩm chứa kali nitrat, stannous fluoride, arginine có tác dụng bít ống ngà hoặc làm giảm dẫn truyền thần kinh.
• Hạn chế thực phẩm, đồ uống có tính axit: Giảm soda, nước ngọt, rượu vang, nước chanh…
• Kiểm soát thói quen xấu: Hạn chế nghiến răng, tránh chải răng ngay sau khi ăn/uống đồ chua.

4.2. Dự phòng trong nha khoa

• Bôi chất bịt ống ngà: Varnish fluoride, oxalat, chất gắn dán sinh học.
• Điều trị bằng laser hoặc vật liệu hàn: Giúp tái khoáng và bảo vệ ngà răng.
• Điều trị nguyên nhân nền: Kiểm soát viêm nha chu, chỉnh sửa sang chấn khớp cắn.

5. Kết luận

   Nhạy cảm ngà răng là tình trạng thường gặp, ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng và chất lượng cuộc sống. Dự phòng có vai trò then chốt, bao gồm việc chăm sóc răng miệng đúng cách, sử dụng sản phẩm chuyên dụng, thay đổi lối sống và phối hợp điều trị nha khoa khi cần thiết. Sự phối hợp giữa cá nhân, nha sĩ và cộng đồng sẽ góp phần giảm thiểu tỉ lệ mắc nhạy cảm ngà răng, nâng cao sức khỏe răng miệng toàn diện.

Tác giả: ThS. BS. Nguyễn Thị Thanh Duyên

Người duyệt: TS. BS Lê Anh Tuân, ThS. BSNT Nguyễn Hà Quốc Trung

Đăng bài: ThS. BS Trần Anh Tuấn