Ung thư vú là loại ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ trên toàn thế giới và hiếm khi xảy ra ở nam giới. Có nhiều loại ung thư vú, trong đó ung thư vú ba âm tính (TNBC) là một trong những loại khó điều trị nhất. Một nghiên cứu mới về tế bào đã phát hiện ra hai chất ức chế, khi kết hợp với nhau, có thể khiến tế bào ung thư TNBC chuyển sang trạng thái dễ bị tiêu diệt hơn. Các nhà nghiên cứu đề xuất rằng những phát hiện này cần được kiểm tra trong các thử nghiệm lâm sàng để xác định liệu chúng có thể tạo cơ sở cho một phương pháp điều trị mới cho loại ung thư khó điều trị này hay không.

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, cứ 8 phụ nữ ở Hoa Kỳ thì có 1 người sẽ phát triển ung thư vú trong đời, với phần lớn các trường hợp xảy ra ở phụ nữ trên 50 tuổi. Tin tốt là mặc dù tỷ lệ mắc ung thư vú đang tăng, nhưng số người tử vong vì bệnh này đã giảm nhờ vào việc sàng lọc rộng rãi và các phương pháp điều trị hiệu quả.

Tuy nhiên, một số dạng ung thư vú vẫn khó điều trị. Một trong số đó là ung thư vú ba âm tính (TNBC), một loại ung thư vú tiến triển nhanh và có tiên lượng xấu hơn so với các loại ung thư vú khác. Ben Atkinson, trưởng nhóm truyền thông nghiên cứu tại tổ chức Breast Cancer Now, cho biết với Medical News Today: "Mỗi năm, khoảng 8.000 phụ nữ tại Vương quốc Anh được chẩn đoán mắc ung thư vú ba âm tính. Loại ung thư này thường xâm lấn mạnh hơn và có nguy cơ tái phát và lan rộng cao hơn, đặc biệt là trong vài năm đầu."

TNBC khó điều trị vì các tế bào khối u không có thụ thể estrogen hoặc progesterone và không sản sinh protein HER2. Vì vậy, chúng không đáp ứng với liệu pháp hormone hoặc các loại thuốc chống HER2 thường được sử dụng để chống lại các loại ung thư vú khác. Tuy nhiên, một nghiên cứu từ Mass General Brigham đã phát hiện ra rằng việc kết hợp hai loại tác nhân điều trị có thể tiêu diệt chọn lọc các tế bào ung thư TNBC, mở ra hy vọng về một phương pháp điều trị mới cho loại ung thư khó chữa này. Nghiên cứu này đã được công bố trên tạp chí Nature.

Nghiên cứu này có nguồn gốc độc đáo – được hỗ trợ mạnh mẽ bởi nghiên cứu cơ bản và hợp tác. Được tài trợ bởi tổ chức Cancer Research UK và Quỹ Mark thông qua chương trình Cancer Grand Challenges, một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế đã khám phá các câu hỏi quan trọng về sinh học ung thư trong suốt năm năm. Những phát hiện của họ đã dẫn đến sự kết hợp mới giữa các chất ức chế AKT và EZH2, dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về các con đường thúc đẩy sự phát triển của ung thư. Nhiều liệu pháp kết hợp được chọn mà không có lý thuyết vững chắc về lý do tại sao chúng nên hoạt động tốt cùng nhau, nhưng nhóm này đã bắt đầu với những kiến thức cơ bản, và điều đó đã mang lại kết quả tích cực.” — Ryan Schoenfeld, CEO của The Mark Foundation for Cancer Research.

Hạn chế proteins tham gia việc phát triển tế bào ung thư

Trong nghiên cứu này, các nhà khoa học đã nhắm mục tiêu vào hai loại protein – AKT và EZH2 – cả hai đều tham gia vào quá trình tăng trưởng và nhân đôi tế bào. Việc biểu hiện quá mức của những protein này có thể dẫn đến sự hình thành các khối u ung thư. Việc ức chế AKT một mình có hiệu quả trong điều trị một số loại ung thư vú, nhưng không hiệu quả đối với ung thư vú ba âm tính. Các chất ức chế EZH2 như tazemetostat, được FDA phê duyệt vào năm 2020, đã cho thấy tiềm năng chống lại một số loại u lympho trong các thử nghiệm lâm sàng. Tuy nhiên, cả hai loại này vẫn chưa có hiệu quả rõ ràng đối với ung thư vú ba âm tính.

Karen Cichowski, Tiến sĩ, tác giả chính và Giáo sư Y học/Di truyền học tại Bệnh viện Brigham and Women's, giải thích rằng: “Bằng cách kết hợp 2 chất ức chế – ức chế AKT và EZH2 – chúng tôi đã khiến các tế bào ung thư ba âm tính thay đổi trạng thái để chúng có thể bị tiêu diệt bởi những tác nhân này.”

“Khi các liệu pháp thất bại, thường là do các tế bào ung thư có thể chuyển sang trạng thái ‘nguyên thủy’ có khả năng kháng thuốc cao hơn (hoặc có một số tế bào nguyên thủy trong khối u từ ban đầu). Sự kết hợp của hai loại thuốc này giúp các tế bào ung thư thoát khỏi trạng thái nguyên thủy đó, sau đó ‘khóa’ chúng vào một trạng thái mà thuốc có thể tiêu diệt chúng,” bà bổ sung.

Khi các nhà nghiên cứu điều trị các dòng tế bào TNBC biệt lập bằng sự kết hợp của chất ức chế AKT và EZH2, số lượng tế bào đã giảm đáng kể trong vòng bốn ngày. Ryan Schoenfeld, người có tổ chức đã hỗ trợ nghiên cứu, chia sẻ lý do tại sao ông lạc quan về những phát hiện này:
“Nghiên cứu này mang lại hy vọng lớn, đặc biệt sau thất bại gần đây của Truqap, một liệu pháp nhắm mục tiêu với kết quả thử nghiệm lâm sàng đáng thất vọng. Nó cũng đưa ra một giả thuyết mới về lý do tại sao sự kết hợp giữa chất ức chế epigenetic và AKT có thể thành công trong khi sự kết hợp giữa AKT và hóa trị lại thất bại, dựa trên dữ liệu tiền lâm sàng đầy thuyết phục.”

Hình 1: Tác dụng của thử nghiệm kết hợp thuốc trên khối u ung thư vú bộ ba âm tính [1]

Tiềm năng của AI trong việc xác định những người có thể hưởng lợi nhiều nhất từ liệu pháp điều trị
Sau khi phát hiện ra rằng liệu pháp kết hợp tiêu diệt khoảng 60% tế bào trong các mẫu nuôi cấy, các nhà nghiên cứu đã sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để xác định yếu tố khiến một số tế bào ung thư vú ba âm tính (TNBC) dễ bị tổn thương hơn đối với liệu pháp này.
Sử dụng phương pháp này, họ đã tìm ra cách xác định các bệnh nhân có khối u có khả năng đáp ứng tốt nhất với liệu pháp điều trị.

Schoenfeld nhận xét:
“Trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy đang trở nên quan trọng trong việc xác định những bệnh nhân có khả năng đáp ứng tốt nhất với các liệu pháp kết hợp mới, vì chúng có thể khám phá các mẫu mà các dấu hiệu sinh học truyền thống không thể nhận diện. Cách tiếp cận có mục tiêu này không chỉ tăng cơ hội thành công trong thử nghiệm lâm sàng mà còn đảm bảo rằng đúng loại thuốc sẽ đến được với bệnh nhân thích hợp.”

Lời kêu gọi thử nghiệm lâm sàng cho liệu pháp điều trị ung thư vú mới:
“Bệnh nhân mắc ung thư vú ba âm tính (TNBC), giống như tất cả bệnh nhân ung thư, đều có hai nhu cầu sâu sắc chưa được đáp ứng – kéo dài tuổi thọ và nâng cao chất lượng cuộc sống. Lời hứa về một liệu pháp hiệu quả hơn, có thể giúp bệnh nhân tránh khỏi các tác dụng phụ nghiêm trọng của hóa trị, sẽ là một bước ngoặt quan trọng,” Ryan Schoenfeld nói.

Karen Cichowski giải thích với MNT rằng ngoài các nghiên cứu nuôi cấy tế bào, họ cũng đã đánh giá các loại thuốc này trên các mô hình u chuột và xenografts có nguồn gốc từ bệnh nhân, và thấy sự thoái lui khối u mạnh mẽ trong tất cả các trường hợp. Bà bổ sung:
“Những phát hiện này cung cấp bằng chứng mạnh mẽ cho việc phát triển thử nghiệm lâm sàng trên người.”

Ben Atkinson cũng đồng tình: “Các chiến lược điều trị mới như thế này rất quan trọng trong việc đối phó với loại bệnh hiện đang có rất ít lựa chọn điều trị. Chúng tôi mong chờ xem xét thêm bằng chứng để hiểu rõ hơn liệu đây có thể là một lựa chọn điều trị tiềm năng trong tương lai và ngăn chặn mọi người chết vì căn bệnh tàn khốc này,” ông nói thêm.

(Tham khảo và dịch từ [2])

Người đăng: TS Quách Thị Thu Hương.

Tài liệu tham khảo

1. Schade, A.E., Perurena, N., Yang, Y. et al. AKT and EZH2 inhibitors kill TNBCs by hijacking mechanisms of involution. Nature (2024). https://doi.org/10.1038/s41586-024-08031-6.

2. https://www.medicalnewstoday.com/articles/combination-therapy-shows-promise-against-triple-negative-breast-cancer-cell-study#Call-for-clinical-trials-to-test-new-breast-cancer-therapy.